દેશભરમાં દર વર્ષે 26મી જાન્યુઆરીએ ગણતંત્ર દિવસ પૂરા ઉત્સાહ સાથે ઉજવવામાં આવે છે. આ વર્ષે દેશ તેનો 75મો ગણતંત્ર દિવસ ઉજવશે. આ ખાસ અવસર પર દર વર્ષે રાજપથ પર ઈન્ડિયા ગેટથી લઈને રાષ્ટ્રપતિ ભવન સુધી ભવ્ય પરેડ થાય છે. ભારતીય સેના, વાયુસેના અને નૌકાદળની વિવિધ રેજિમેન્ટ આ પરેડમાં ભાગ લે છે. આવી સ્થિતિમાં સવાલ એ ઊભો થશે કે પ્રજાસત્તાક દિવસ માત્ર 26 જાન્યુઆરીએ જ કેમ ઉજવવામાં આવે છે અને અન્ય કોઈ દિવસે કેમ નહીં? તેની પાછળ ખૂબ જ રસપ્રદ ઈતિહાસ છે. આવો જાણીએ દેશના પ્રજાસત્તાક દિવસનો સંપૂર્ણ ઈતિહાસ.
ગણતંત્ર દિવસ દર વર્ષે 26 જાન્યુઆરીએ ઉજવવામાં આવે છે કારણ કે આ દિવસે સમગ્ર દેશમાં બંધારણ લાગુ કરવામાં આવે છે. 26 જાન્યુઆરી, 1950 ના રોજ બંધારણ અમલમાં આવતા ભારતને સંપૂર્ણ પ્રજાસત્તાક જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું. આ જ કારણ છે કે દર વર્ષે 26 જાન્યુઆરીએ ગણતંત્ર દિવસ ઉજવવામાં આવે છે. વર્ષ 1947માં ભારતને આઝાદી મળ્યા બાદ, તેને લોકશાહી બનાવવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે દેશના બંધારણનો મુસદ્દો તૈયાર કરવાની શરૂઆત કરવામાં આવી હતી. ભારતનું બંધારણ, જે 2 વર્ષ, 11 મહિના અને 18 દિવસમાં તૈયાર કરવામાં આવ્યું હતું, તેને 26 નવેમ્બર, 1949ના રોજ દેશની બંધારણ સભા દ્વારા સ્વીકારવામાં આવ્યું હતું. આ પછી બીજા જ વર્ષે 26 જાન્યુઆરી, 1950ના રોજ આ બંધારણ આખા દેશમાં લાગુ કરવામાં આવ્યું.
26 જાન્યુઆરીએ જ બંધારણનો અમલ કેમ થયો?
26 જાન્યુઆરીએ બંધારણ લાગુ કરવા પાછળનું એક મુખ્ય કારણ એ છે કે આ દિવસે 1930માં ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસે ભારતની સંપૂર્ણ સ્વતંત્રતાની ઘોષણા કરી હતી. કોંગ્રેસે અંગ્રેજોની ગુલામી સામે 26 જાન્યુઆરી 1930ના રોજ ભારતને સંપૂર્ણ સ્વતંત્ર જાહેર કર્યું હતું . આવી સ્થિતિમાં, પૂર્ણ સ્વરાજના પ્રસ્તાવના અમલીકરણની આ તારીખના મહત્વને ધ્યાનમાં રાખીને, બંધારણના અમલ માટે 26મી જાન્યુઆરીનો દિવસ પસંદ કરવામાં આવ્યો. જે પછી, 26 જાન્યુઆરી 1950 ના રોજ બંધારણના અમલીકરણ સાથે, દેશને સંપૂર્ણ પ્રજાસત્તાક જાહેર કરવામાં આવ્યો. ત્યારથી આજદિન સુધી દર વર્ષે 26 જાન્યુઆરીએ ગણતંત્ર દિવસ ઉજવવામાં આવે છે.
આઝાદી મળી તે પહેલા 26મી જાન્યુઆરીને સ્વતંત્રતા દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવતો હતો. જ્યારે સંપૂર્ણ સ્વરાજની માંગણી કર્યા પછી સ્વતંત્રતા પ્રાપ્ત કરવામાં આવી, ત્યારે 26 જાન્યુઆરી 1950 ના રોજ બંધારણ લાગુ કરવામાં આવ્યું અને આ દિવસને પ્રજાસત્તાક દિવસ તરીકે જાહેર કરવામાં આવ્યો. 26 જાન્યુઆરી 1950ના રોજ સવારે 10:18 વાગ્યે ભારત પ્રજાસત્તાક બન્યું. બરાબર 6 મિનિટ પછી, સવારે 10.24 વાગ્યે, ડૉ. રાજેન્દ્ર પ્રસાદે ભારતના પ્રથમ રાષ્ટ્રપતિ તરીકે શપથ લીધા.
ભારતનું બંધારણ 308 સભ્યો દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું
આજે દેશમાં જે બંધારણ મુજબ કામ થઈ રહ્યું છે તેનો મુસદ્દો ભારત રત્ન ડૉ.ભીમરાવ આંબેડકરે તૈયાર કર્યો હતો, જેઓ ભારતીય બંધારણના ઘડવૈયા તરીકે ઓળખાય છે. ઘણા સુધારાઓ અને ફેરફારો પછી, સમિતિના 308 સભ્યોએ 24 જાન્યુઆરી 1950ના રોજ હસ્તલિખિત કાયદાની બે નકલો પર હસ્તાક્ષર કર્યા, જેના બે દિવસ પછી 26 જાન્યુઆરીએ તેને દેશમાં લાગુ કરવામાં આવ્યો.
