ભારતમાં કાર્યકારી વયની વસ્તી સતત વધી રહી છે અને આગામી વસ્તી ગણતરીમાં તે લગભગ 64.4 ટકા સુધી પહોંચવાની અપેક્ષા છે. SBI રિસર્ચના રિપોર્ટ અનુસાર, 2031 સુધીમાં આ દર વધીને 65.2 ટકા થઈ શકે છે. રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે 15 થી 59 વર્ષની વયજૂથની વસ્તી, જેને કામકાજની વય શ્રેણીમાં ગણવામાં આવે છે, તે 1991માં 55.4 ટકા હતી, જે 2001માં વધીને 56.9 ટકા અને 2021માં 60.7 ટકા થઈ ગઈ છે. જોકે, વાર્ષિક વસ્તી વૃદ્ધિ દરમાં ઘટાડો જોવા મળી રહ્યો છે. 1971માં આ દર 2.20 ટકા હતો, જે 2024માં ઘટીને 1.00 ટકા થવાની સંભાવના છે, જેના કારણે 2024માં ભારતની વસ્તી 138 થી 142 કરોડની વચ્ચે રહી શકે છે. એસબીઆઈના રિપોર્ટ અનુસાર 2030 સુધીમાં વર્કિંગ લોકોની વસ્તી 1 અબજ સુધી પહોંચી જશે. આ આંકડા સ્પષ્ટપણે દર્શાવે છે કે આગામી દિવસોમાં વધુ નોકરીઓની જરૂર પડશે.
રાજ્યવાર વસ્તી વૃદ્ધિના આંકડા દર્શાવે છે કે દક્ષિણના રાજ્યો, ખાસ કરીને તમિલનાડુ, આંધ્રપ્રદેશ અને તેલંગાણામાં વસ્તી વૃદ્ધિનો દર ઘટશે, જ્યારે ઉત્તર પ્રદેશ અને બિહાર જેવા ઉત્તર અને પૂર્વીય રાજ્યો વૃદ્ધિની આગેવાની લેશે. આ વિસ્તારોની વસ્તીનો કુલ હિસ્સો 52 ટકા સુધી પહોંચવાની શક્યતા છે. લાંબા સમયથી વિલંબિત વસ્તી ગણતરીની પ્રક્રિયા પૂર્ણ કરવા માટે વહીવટી તૈયારીઓ ચાલી રહી છે.
ભારતમાં છેલ્લી વસ્તી ગણતરી 2011 માં હાથ ધરવામાં આવી હતી અને આગામી વસ્તી ગણતરી 2021 માં થવાની હતી, પરંતુ તે COVID-19 રોગચાળાને કારણે મોકૂફ રાખવામાં આવી હતી. વસ્તી ગણતરી મહત્વપૂર્ણ સામાજિક-આર્થિક અને વસ્તી વિષયક ડેટા પ્રદાન કરે છે, જે નીતિ નિર્માતાઓ માટે અત્યંત ઉપયોગી છે.
SBI રિસર્ચ રિપોર્ટ અનુસાર, 0 થી 14 વર્ષની વયના બાળકોની વસ્તીનું પ્રમાણ 2024માં 24.3 ટકા હશે, જ્યારે 2011માં તે 30.9 ટકા હતું. તે જ સમયે, વૃદ્ધ લોકોની સંખ્યા સતત વધી રહી છે, જે 2024 માં 10.7 ટકા થશે અને 2031 સુધીમાં આ આંકડો 13.1 ટકા સુધી પહોંચી શકે છે.
રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે આગામી દાયકામાં ભારત વૈશ્વિક વર્કફોર્સમાં 25 ટકા યોગદાન આપશે. 2030 સુધીમાં, ભારતની કાર્યકારી વયની વસ્તી 100 કરોડને વટાવી શકે છે. તેનાથી વિપરીત, વિકસિત દેશોમાં વસ્તી ઝડપથી વૃદ્ધ થઈ રહી છે. 2021માં ભારતની સરેરાશ ઉંમર 24 વર્ષ હતી, જે 2023-24 સુધીમાં 28-29 વર્ષ સુધી પહોંચવાની ધારણા છે.
ભારતમાં પણ ઝડપથી શહેરીકરણ થઈ રહ્યું છે. 2011ની વસ્તી ગણતરી મુજબ, ભારતની શહેરી વસ્તી 31.1 ટકા હતી, જે 2024માં વધીને 35-37 ટકા થઈ શકે છે. રિપોર્ટ અનુસાર, ભારતમાં એક કરોડથી વધુ વસ્તી ધરાવતા શહેરોની સંખ્યા 2024ની વસ્તી ગણતરીમાં વધીને 75-80 થઈ શકે છે, જે 2011માં 52 હતી. રિપોર્ટમાં એમ પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે ભારતમાં 60 વર્ષથી વધુ વયની વસ્તી સતત વધી રહી છે. 1991માં તે 7.3 ટકા હતો, જે 2024ની વસ્તી ગણતરીમાં 10.7 ટકા સુધી પહોંચવાની શક્યતા છે.
