સુપ્રીમ કોર્ટે મંગળવારે કહ્યું હતું કે દહેજ ઉત્પીડનના કેસોમાં કાયદાનો દુરુપયોગ અટકાવવા અને પતિના સંબંધીઓને ફસાવવાની વૃત્તિને કારણે નિર્દોષ પરિવારના સભ્યોને બિનજરૂરી મુશ્કેલીમાંથી બચાવવા અદાલતોએ સાવચેત રહેવું જોઈએ.
જસ્ટિસ બી. વી. નાગરથ્ના અને જસ્ટિસ એન. કોટીશ્વર સિંહની ખંડપીઠે જણાવ્યું હતું કે લગ્ન સંબંધી વિવાદમાંથી ઉદ્ભવતા ફોજદારી કેસમાં પરિવારના સભ્યોની સક્રિય સંડોવણી દર્શાવતા ચોક્કસ આરોપો વિના પરિવારના સભ્યોના નામનો ઉલ્લેખ શરૂઆતમાં જ પ્રતિબંધિત કરવો જોઈએ.
બેન્ચે કહ્યું, ‘ન્યાયિક અનુભવથી એ જાણીતી હકીકત છે કે વૈવાહિક વિવાદના કિસ્સામાં, પતિના પરિવારના તમામ સભ્યોને ફસાવી દેવાની વૃત્તિ ઘણી વાર હોય છે. “નક્કર પુરાવા અથવા ચોક્કસ આરોપો વિના સામાન્ય અને વ્યાપક આરોપો ફોજદારી કાર્યવાહીનો આધાર બનાવી શકતા નથી.”
તેથી, સર્વોચ્ચ અદાલતે કહ્યું કે આવા કિસ્સાઓમાં, અદાલતોએ કાયદાકીય જોગવાઈઓ અને કાનૂની પ્રક્રિયાનો દુરુપયોગ અટકાવવા અને નિર્દોષ પરિવારના સભ્યોને બિનજરૂરી મુશ્કેલીમાંથી બચાવવા માટે સાવચેતી રાખવી જોઈએ.
તેલંગાણા હાઈકોર્ટના આદેશને રદ કરતી વખતે કોર્ટે આ અવલોકન કર્યું હતું જેણે મહિલા દ્વારા તેના પતિ, તેના માતા-પિતા અને અન્ય પરિવારના સભ્યો સામે દાખલ કરેલા દહેજ ઉત્પીડન કેસને રદ કરવાનો ઇનકાર કર્યો હતો.
સર્વોચ્ચ અદાલતે જણાવ્યું હતું કે સુધારા દ્વારા ભારતીય દંડ સંહિતા (IPC) માં કલમ 498A નો સમાવેશ કરવાનો હેતુ મહિલા પર તેના પતિ અને તેના પરિવારના સભ્યો દ્વારા ક્રૂરતા અટકાવવાનો છે, જેથી રાજ્ય દ્વારા તાત્કાલિક હસ્તક્ષેપ સુનિશ્ચિત કરી શકાય.
ખંડપીઠે કહ્યું, ‘જોકે, તાજેતરના વર્ષોમાં દેશભરમાં વૈવાહિક વિવાદોમાં નોંધપાત્ર વધારો થયો છે, તેમજ લગ્ન સંસ્થાની અંદર વિખવાદ અને તણાવમાં વધારો થયો છે, જેના પરિણામે ભારતીય દંડ સંહિતાની કલમ 498A ( પત્ની વિરુદ્ધ પતિ અથવા ‘સંબંધીઓ દ્વારા ક્રૂરતા જેવી જોગવાઈઓનો દુરુપયોગ કરવાની વૃત્તિ વધી રહી છે) પતિ અને તેના પરિવાર વિરુદ્ધ પત્ની દ્વારા વ્યક્તિગત બદલો લેવા માટે.’
કોર્ટે કહ્યું કે અસ્પષ્ટ અને સામાન્ય આરોપો, જો વૈવાહિક વિવાદો દરમિયાન તપાસ કરવામાં ન આવે તો, તે કાયદાકીય પ્રક્રિયાઓનો દુરુપયોગ કરશે અને પત્ની અને તેના પરિવાર દ્વારા દબાણની યુક્તિઓ તરફ દોરી જશે.
તેમાં એમ પણ કહેવામાં આવ્યું હતું કે, ‘અમે એક ક્ષણ માટે પણ એવું સૂચન કરતા નથી કે IPCની કલમ 498A હેઠળ ક્રૂરતાનો સામનો કરી રહેલી કોઈપણ મહિલાએ મૌન રહેવું જોઈએ અને પોતાને ફરિયાદ કરવા અથવા કોઈપણ ફોજદારી કાર્યવાહી શરૂ કરવાથી રોકવું જોઈએ.’ ખંડપીઠે કહ્યું કે (તે માત્ર એટલું જ કહેવાનું છે) આવા કેસોને પ્રોત્સાહન ન આપવું જોઈએ.
બેન્ચે કહ્યું કે કલમ 498Aનો સમાવેશ કરવાનો હેતુ મુખ્યત્વે એવી મહિલાઓની સુરક્ષા કરવાનો છે કે જેઓ દહેજ તરીકે કોઈપણ મિલકત અથવા મૂલ્યવાન સિક્યોરિટીની ગેરકાયદે માંગને કારણે સાસરિયાંના ઘરમાં ક્રૂરતાનો ભોગ બને છે. “જો કે, કેટલીકવાર તેનો દુરુપયોગ થાય છે, જેમ કે હાલના કેસમાં થયું,” બેન્ચે કહ્યું.
સુપ્રીમ કોર્ટે એફઆઈઆરને રદ કરતા કહ્યું કે પત્ની દ્વારા પતિ અને તેના પરિવારના સભ્યો વિરુદ્ધ અંગત વેર અને દુશ્મનાવટથી ફરિયાદ દાખલ કરવામાં આવી હતી.
