ચીફ જસ્ટિસ સંજીવ ખન્નાની આગેવાની હેઠળની સુપ્રીમ કોર્ટની બેન્ચ ઇલેક્ટ્રોનિક વોટિંગ મશીનો (EVM) ની ચકાસણી માટે નીતિ ઘડવાની માંગ કરતી અરજી પર સુનાવણી કરશે. આ અરજી હરિયાણાના ભૂતપૂર્વ મંત્રી અને પાંચ વખત ધારાસભ્ય રહી ચૂકેલા કરણ સિંહ દલાલે દાખલ કરી છે. શુક્રવારે જ્યારે આ મામલો ન્યાયાધીશ દીપાંકર દત્તા અને ન્યાયાધીશ મનમોહનની બેન્ચ સમક્ષ સુનાવણી માટે આવ્યો, ત્યારે કોર્ટે કહ્યું કે આ મામલો અન્ય અરજીઓ સાથે મુખ્ય ન્યાયાધીશ સમક્ષ મૂકવામાં આવશે. બેન્ચે કહ્યું, ‘આ મામલો મુખ્ય ન્યાયાધીશની બેન્ચ સમક્ષ જઈ શકે છે.’
દલાલે EVM ની ચકાસણી માટે નીતિ ઘડવાની માંગણી સાથે SC માં અરજી કરી છે. તેમણે એસોસિએશન ફોર ડેમોક્રેટિક રિફોર્મ્સ વિરુદ્ધ યુનિયન ઓફ ઈન્ડિયાના કેસમાં સર્વોચ્ચ અદાલત દ્વારા આપવામાં આવેલા અગાઉના નિર્ણયનું પાલન કરવાની વિનંતી કરી છે. દલાલ અને સહ-અરજીકર્તા લખન કુમાર સિંગલાએ પોતપોતાના મતવિસ્તારમાં બીજા ક્રમે રહ્યા. તેમણે ચૂંટણી પંચને વિનંતી કરી છે કે તેઓ EVM ના ચાર ઘટકો (કંટ્રોલ યુનિટ, બેલેટ યુનિટ, VVPAT અને સિમ્બોલ લોડિંગ યુનિટ) ના મૂળ બર્ન મેમરી અથવા માઇક્રોકન્ટ્રોલરની તપાસ માટે પ્રોટોકોલના અમલીકરણનું નિર્દેશન કરે.
‘૫% EVM ની ચકાસણી જરૂરી’
સુપ્રીમ કોર્ટે તેના અગાઉના ચુકાદામાં કહ્યું હતું કે ચૂંટણી પરિણામોની જાહેરાત પછી, દરેક વિધાનસભા મતવિસ્તારમાં 5 ટકા EVM ની ચકાસણી EVM ઉત્પાદકોના ઇજનેરો દ્વારા કરવામાં આવે. સુપ્રીમ કોર્ટે જણાવ્યું હતું કે બીજા કે ત્રીજા ક્રમના સૌથી વધુ મત મેળવનારા ઉમેદવારોની લેખિત વિનંતી પર ચકાસણી પ્રક્રિયા હાથ ધરવામાં આવશે. અરજદારોએ જણાવ્યું હતું કે ચૂંટણી પંચ એવી કોઈ નીતિ જારી કરવામાં નિષ્ફળ ગયું છે જેના કારણે બર્ન મેમરી વેરિફિકેશનની પ્રક્રિયા અસ્પષ્ટ રહે છે. બર્ન મેમરી એટલે પ્રોગ્રામિંગ તબક્કો પૂર્ણ થયા પછી મેમરી (રેકોર્ડ કરેલ ડેટા) ને કાયમી ધોરણે લોક કરવી. આ કારણે, તેની સાથે કોઈપણ પ્રકારની છેડછાડ કરી શકાતી નથી.
અરજીમાં શું માંગ કરવામાં આવી હતી?
અરજી અનુસાર, ચૂંટણી પંચ દ્વારા જારી કરાયેલ વર્તમાન SOPમાં ફક્ત મૂળભૂત નિદાન પરીક્ષણો અને મોક પોલનો સમાવેશ થાય છે. ઈવીએમના ઉત્પાદકો ભારત ઇલેક્ટ્રોનિક્સ લિમિટેડ અને ઇલેક્ટ્રોનિક્સ કોર્પોરેશન ઓફ ઇન્ડિયા લિમિટેડના એન્જિનિયરોની ભૂમિકા મોક પોલ દરમિયાન વીવીપીએટી સ્લિપની ગણતરી સુધી મર્યાદિત છે. અરજીમાં જણાવાયું છે કે આ અભિગમ મશીનોની સંપૂર્ણ તપાસને અટકાવે છે. દલાલ અને સિંગલાએ જણાવ્યું હતું કે તેમની અરજીમાં ચૂંટણી પરિણામોને પડકારવામાં આવ્યો નથી પરંતુ EVM ચકાસણી માટે મજબૂત મિકેનિઝમની માંગ કરવામાં આવી છે. પરિણામોને પડકારતી અલગ અલગ ચૂંટણી અરજીઓ પંજાબ અને હરિયાણા હાઈકોર્ટ સમક્ષ પહેલાથી જ પેન્ડિંગ છે. અરજદારોએ સુપ્રીમ કોર્ટને વિનંતી કરી છે કે તેઓ ECI ને 8 અઠવાડિયાની અંદર ચકાસણી કવાયત હાથ ધરવા માટે નિર્દેશ આપે.
