મોક્ષદા એકાદશી ખૂબ જ શુભ માનવામાં આવે છે. એવી માન્યતા છે કે આ દિવસે ભગવાન શ્રી કૃષ્ણની તુલસી મંજરી, ધૂપ, દીપ, નૈવેદ્ય વગેરેથી પૂજા કરવાથી અને વ્રત રાખવાથી વ્યક્તિના તમામ પાપ અને મહાપાપનો નાશ થાય છે. ઉપરાંત, આ દિવસે ગીતા જયંતિ પણ ઉજવવામાં આવે છે કારણ કે ભગવાન શ્રી કૃષ્ણએ કુરુક્ષેત્રમાં ગીતાનો ઉપદેશ આપ્યો હતો.
હિંદુ ધર્મમાં અનેક પ્રકારના ઉપવાસ અને તહેવારો ઉજવવામાં આવે છે. આ ઉપવાસોમાંનું એક વ્રત છે મોક્ષદા એકાદશીનું વ્રત, જેનું પણ ખૂબ મહત્વ કહેવાય છે. જો કે હિંદુ ધર્મમાં એકાદશીનો દિવસ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે, પરંતુ તમામ એકાદશીઓમાં મોક્ષદા એકાદશીને સૌથી વધુ શુભ માનવામાં આવે છે. જો કોઈ વ્યક્તિએ અજાણતા કોઈ ભૂલ કરી હોય અને તે તેનું પ્રાયશ્ચિત કરવા માંગતો હોય તો તેના માટે મોક્ષદા એકાદશીથી વધુ સારો કોઈ દિવસ હોઈ શકે નહીં.
આ વખતે મોક્ષદા એકાદશી 11 ડિસેમ્બર, બુધવારે છે. આ દિવસે ભગવાન વિષ્ણુની પૂજા કરવામાં આવે છે. અને જે લોકો આ દિવસે ભગવત ગીતાના 11મા અધ્યાયનો પાઠ કરે છે તેમના અનેક જન્મોના પાપ માફ થઈ જાય છે.
હિંદુ કેલેન્ડર મુજબ આ વખતે મોક્ષદા એકાદશી 11 ડિસેમ્બરે ઉજવવામાં આવશે. એકાદશી તિથિ 11મી ડિસેમ્બરે સવારે 3:42 કલાકે શરૂ થશે અને 12મી ડિસેમ્બરે સવારે 1:09 કલાકે સમાપ્ત થશે. આ વખતે મોક્ષદા એકાદશીનું પારણા સવારે 7.07 થી 9.09 સુધી રહેશે.
મોક્ષદા એકાદશી પૂજનવિધિ
એકાદશી વ્રતના એક દિવસ પહેલા એટલે કે દશમી તિથિના દિવસે બપોરે માત્ર એક જ વાર ભોજન કરવું જોઈએ. ધ્યાન રાખો કે એકાદશી પહેલા રાત્રે ભોજન ન કરવું જોઈએ. એકાદશીના દિવસે સવારે વહેલા ઊઠીને સ્નાન કરવું અને વ્રતની પ્રતિજ્ઞા લેવી. ઉપવાસનો સંકલ્પ લીધા પછી ભગવાન શ્રી કૃષ્ણની પૂજા કરો. તેમને ધૂપ, દીપ, નૈવેદ્ય વગેરે અર્પણ કરો. આ પછી રાત્રે પણ પૂજા અને જાગરણ કરો. બીજા દિવસે એટલે કે દ્વાદશીના દિવસે પૂજા કરો અને ત્યારપછી જરૂરિયાતમંદ લોકોને ભોજન અને દાન દક્ષિણા આપો અથવા બ્રાહ્મણને ભોજન કરાવો અને ત્યાર બાદ ભોજન કરીને તમારું વ્રત પૂર્ણ કરો. ગીતાનો સંપૂર્ણ લખાણ અથવા અધ્યાય 11 વાંચો. અંતે તમારી મનોકામના પૂર્ણ કરવા માટે પ્રાર્થના કરો. આ દિવસે દાનનું ફળ અનંત કાળમાં મળે છે.
મોક્ષદા એકાદશીનો ઉપાય
મોક્ષદા એકાદશીના દિવસે સાંજે તુલસીના છોડની સામે ઘીનો દીવો પ્રગટાવો. આ સાથે ઓમ વાસુદેવાય નમઃ મંત્રનો જાપ કરતી વખતે તુલસીના છોડની 11 પરિક્રમા કરો. એકાદશીના દિવસે તુલસીના છોડને પાણી ન ચઢાવો કારણ કે આ દિવસે તુલસી માતા નિર્જલ ઉપવાસ કરે છે. મોક્ષદા એકાદશી પર ભગવાન વિષ્ણુની પૂજા કરતી વખતે પીળા મેરીગોલ્ડના ફૂલ ચઢાવો. જો મેરીગોલ્ડના ફૂલો ઉપલબ્ધ ન હોય તો કોઈપણ પીળા રંગના ફૂલ અર્પણ કરી શકાય છે.
મોક્ષદા એકાદશી કથા
પ્રાચીન સમયમાં ગોકુલ શહેરમાં વૈખાનસ નામનો રાજા રાજ કરતો હતો. એક દિવસ રાજાએ સપનું જોયું કે તેના પિતા નરકમાં પીડાઈ રહ્યા છે અને તેના પુત્ર પાસેથી મુક્તિ માટે વિનંતી કરી રહ્યા છે. પિતાની આ હાલત જોઈને રાજા વ્યથિત થઈ ગયા. તેણે બ્રાહ્મણોને બોલાવ્યા અને તેમના સ્વપ્નનો અર્થ પૂછ્યો. બ્રાહ્મણોએ તેમને પર્વત નામના ઋષિના આશ્રમમાં જઈને પિતાના મોક્ષનો ઉપાય પૂછવાની સલાહ આપી. રાજાએ પણ એવું જ કર્યું.
પર્વત મુનિએ રાજાની વાત સાંભળી ત્યારે તેઓ ચિંતિત થયા. તેણે કહ્યું- હે રાજા! તમારા પિતા ગત જન્મોના કર્મોને લીધે નરકમાં પહોંચ્યા છે. મોક્ષદા એકાદશીનું વ્રત અને તેનું ફળ પિતાને અર્પણ કરવાથી તેમનો મોક્ષ થઈ શકે છે. રાજાએ ઋષિની સલાહ મુજબ મોક્ષદા એકાદશીનું વ્રત રાખ્યું અને બ્રાહ્મણોને ભોજન, દક્ષિણા અને વસ્ત્રો વગેરે અર્પણ કરીને આશીર્વાદ મેળવ્યા. આ પછી ઉપવાસની અસરથી રાજાના પિતાને મોક્ષ પ્રાપ્ત થયો.
