નિષ્ણાતોએ ચેતવણી આપી છે કે અવકાશમાં કચરો વધવાથી પૃથ્વી પરના જીવન માટે ખતરો ઉભો થયો છે. નોટિંગહામ ટ્રેન્ટ યુનિવર્સિટીના અવકાશ ભૌતિકશાસ્ત્રના પૃથ્વીની ફરતે ફરતો અવકાશ કચરો મોટા જોખમો પેદા કરી શકે છે. આ કચરો ખૂબ જ ઝડપી ગતિએ આગળ વધી રહ્યો છે અને મનુષ્યો માટે ઘાતક બની શકે છે. આનું ઉદાહરણ તાજેતરમાં કેન્યાના મુકુકુ ગામમાં જોવા મળ્યું, જ્યાં 2008ના એરિયન રોકેટ લોન્ચમાંથી એક અવકાશ રિંગ જમીન પર પડી ગઈ. આ ઘટનાએ ફરી એકવાર અવકાશમાં વધતા કચરાથી પૃથ્વી પર ઉભા થયેલા જોખમ તરફ ધ્યાન દોર્યું છે.
એક્સપ્રેસના અહેવાલ મુજબ, જેમ જેમ અવકાશમાં કચરો વધી રહ્યો છે, તેમ તેમ ખતરો પણ વધી રહ્યો છે. તેમણે કહ્યું, ‘એ સાચું છે કે હાલમાં કોઈને અવકાશ કચરો પડવાની શક્યતા ખૂબ ઓછી છે પરંતુ આવનારા વર્ષોમાં આ શક્યતા વધશે.’ આમાં જાનમાલના નુકસાનનું જોખમ ખૂબ જ વધારે છે. જ્યારે કોઈપણ પડતી વસ્તુ ખૂબ જ ઝડપે આવે છે ત્યારે તે ખૂબ નુકસાન પહોંચાડે છે. આપણે આના પર ધ્યાન આપવું પડશે.
‘તે મોટી ઇમારતનો નાશ કરી શકે છે’
વ્હિટ્ટેકરે વધુમાં કહ્યું, ‘ભ્રમણકક્ષામાં અવકાશ કાટમાળ 8 કિમી/સેકન્ડ (18,000 માઇલ પ્રતિ કલાક) ની ઝડપે મુસાફરી કરે છે પરંતુ જ્યારે તે વાતાવરણમાં પ્રવેશ કરશે ત્યારે તેની ગતિ ઓછી થશે.’ હજુ પણ લગભગ 100 મીટર/સેકન્ડ (200+ માઇલ પ્રતિ કલાક) ની ઝડપે આગળ વધતું રહેશે. જો એરિયન સેપરેશન રિંગ જેવું કંઈક ગીચ વસ્તીવાળા શહેરી વિસ્તારમાં પડે, તો તે સરળતાથી એક મોટી ઇમારતનો નાશ કરી શકે છે. આમાં માનવ જીવ પણ જઈ શકે છે.
અવકાશ કચરાના ટુકડાઓની સંખ્યા વધી રહી છે કારણ કે પ્રક્ષેપણોની સંખ્યામાં નોંધપાત્ર વધારો થયો છે. ખાસ કરીને, સ્પેસએક્સ આ પ્રકારના મોટા ભાગના પ્રક્ષેપણો માટે જવાબદાર છે. અવકાશ કાટમાળના ખતરાને ઘટાડવા માટે, ઉપગ્રહ અને રોકેટ ઉત્પાદક કંપનીઓએ પ્રક્ષેપણની જવાબદારી લેવી પડશે.
ઉકેલ શોધવાની જરૂર છે
વ્હિટ્ટેકરે રોકેટ અને સેટેલાઇટ ઉત્પાદક કંપનીઓને આ સમસ્યાનો ઉકેલ લાવવા વિનંતી કરી. તેમણે કહ્યું કે કેન્યામાં પડેલી અવકાશ રિંગ આપણને ભયની યાદ અપાવે છે. અવકાશ કચરો માત્ર ઉપગ્રહો માટે જ નહીં પરંતુ જમીન પરના લોકો માટે પણ ખતરો બની શકે છે. આ સમસ્યાનો ઉકેલ જલ્દી શોધવો જરૂરી છે.
માનવજાત દ્વારા અવકાશમાં છોડવામાં આવતા કાટમાળ અથવા મશીનરીને અવકાશ કચરો અથવા અવકાશ ભંગાર કહેવામાં આવે છે. આમાં ઉપગ્રહો જેવી મોટી વસ્તુઓ અથવા રોકેટમાંથી પડેલા કાટમાળના ટુકડા જેવી નાની વસ્તુઓનો સમાવેશ થાય છે. આનાથી ઘણી સમસ્યાઓ થઈ રહી છે. સંયુક્ત રાષ્ટ્ર પેનલે આ તરફ ધ્યાન દોર્યું છે.
