ઈન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ISRO) સોમવારે અવકાશમાં અજાયબીઓ કરવા જઈ રહ્યું છે. ઈસરો સ્પેસ ડોકીંગ પ્રયોગ કરવા જઈ રહ્યું છે. આને ચંદ્ર પર માનવ ઉતરવાની દિશામાં પ્રથમ પગલું માનવામાં આવી રહ્યું છે. ISRO એ PSSLV રોકેટનો ઉપયોગ કરીને હાથ ધરવાના તેના ‘સ્પેસ ડોકિંગ પ્રયોગ’ના સમયમાં સુધારો કર્યો છે અને તેને બે મિનિટ આગળ વધાર્યો છે. સ્પેસ એજન્સીએ આ જાણકારી આપી છે.
ઈસરોએ કહ્યું કે ભારતના અવકાશ કાર્યક્રમમાં આ એક મહત્વપૂર્ણ સીમાચિહ્નરૂપ છે. આ મિશન સોમવારે રાત્રે 9:58ના મૂળ નિર્ધારિત સમયને બદલે રાત્રે 10 વાગ્યે શરૂ થશે. જો કે, સમય બદલવાના કારણ અંગે તાત્કાલિક કોઈ માહિતી ઉપલબ્ધ ન હતી. સોમવારે આ વિશે નવી માહિતી આપતા ઈસરોએ કહ્યું, ‘પ્રક્ષેપણનો સમય છે – આજે રાત્રે બરાબર 10 વાગ્યે, સ્પેસ ડોકિંગ એક્સપેરિમેન્ટ (SPADEX) અને નવા પેલોડ સાથે PSLV-C60 ઉડવા માટે તૈયાર છે.’
ચીન, અમેરિકા અને રશિયા બાદ ભારત આ પ્રયોગ કરશે
“સ્પેડેક્સ એ ઓર્બિટલ ડોકીંગમાં ભારતની ક્ષમતા સ્થાપિત કરવા માટેનું એક મહત્વાકાંક્ષી મિશન છે, જે ભવિષ્યના માનવસહિત અવકાશ મિશન અને સેટેલાઇટ સર્વિસિંગ મિશન માટે એક મહત્વપૂર્ણ ટેક્નોલોજી છે,” ISROના એક અધિકારીએ રવિવારે રાત્રે પીટીઆઈને જણાવ્યું હતું કે 25 કલાકનું કાઉન્ટડાઉન ચાલુ રહે છે. તે અવકાશમાં ‘ડોકિંગ’ માટે એક સસ્તું ટેક્નોલોજી પ્રદર્શન મિશન છે, જેનાથી ભારત, ચીન, રશિયા અને યુએસની ભદ્ર યાદીમાં જોડાય છે.
સ્પેસ ડોકીંગ શું છે?
આ મિશન શ્રીહરિકોટા ખાતેના સ્પેસપોર્ટના પ્રથમ લોન્ચ પેડ પરથી લોન્ચ કરવામાં આવશે અને તેમાં સ્પેડેક્સની સાથે બે પ્રાથમિક પેલોડ અને 24 સેકન્ડરી પેલોડ હશે. ‘સ્પેસ ડોકિંગ’ ટેક્નોલોજી એ અવકાશમાં બે અવકાશયાનને જોડવાની તકનીકનો સંદર્ભ આપે છે. આ એક એવી ટેક્નોલોજી છે જેની મદદથી મનુષ્યને એક અવકાશયાનથી બીજા અવકાશયાનમાં મોકલી શકાય છે.
મનુષ્યને ચંદ્ર પર મોકલવાનું પ્રથમ પગલું
ભારતની અવકાશ મહત્વાકાંક્ષાઓને પરિપૂર્ણ કરવા માટે સ્પેસ ‘ડોકિંગ’ ટેક્નોલોજી આવશ્યક હશે, જેમાં ચંદ્ર પર માનવ મોકલવા, નમૂનાઓ મેળવવા અને દેશના પોતાના સ્પેસ સ્ટેશન – ભારતીય અવકાશ સ્ટેશનનું નિર્માણ અને સંચાલનનો સમાવેશ થાય છે. જ્યારે સામાન્ય મિશન ઉદ્દેશ્યોને હાંસલ કરવા માટે એક કરતા વધુ રોકેટ પ્રક્ષેપણની યોજના હોય ત્યારે ‘ડોકિંગ’ ટેક્નોલોજીનો પણ ઉપયોગ કરવામાં આવશે.
ISROએ જણાવ્યું હતું કે PSLV રોકેટ બે અવકાશયાન – સ્પેસક્રાફ્ટ A (SDX01) અને સ્પેસક્રાફ્ટ B (SDX02) ને એક ભ્રમણકક્ષામાં લઈ જશે જે તેમને એકબીજાથી પાંચ કિલોમીટર દૂર રાખશે. બાદમાં, ISRO હેડક્વાર્ટરના વૈજ્ઞાનિકો તેમને ત્રણ મીટરની નજીક લાવવાનો પ્રયાસ કરશે, ત્યારબાદ તેઓ પૃથ્વીથી લગભગ 470 કિલોમીટરની ઊંચાઈએ એકસાથે ભળી જશે. ઈસરોના અધિકારીઓએ જણાવ્યું હતું કે સોમવારે નિર્ધારિત પ્રક્ષેપણના લગભગ 10-14 દિવસ પછી પ્રક્રિયા થવાની ધારણા છે.
‘સ્પેડેક્સ મિશન’માં, ‘સ્પેસક્રાફ્ટ A’ ઉચ્ચ રીઝોલ્યુશન કેમેરા વહન કરે છે, જ્યારે ‘સ્પેસક્રાફ્ટ B’ લઘુચિત્ર મલ્ટિસ્પેક્ટ્રલ પેલોડ અને રેડિયેશન મોનિટર પેલોડ વહન કરે છે. આ પેલોડ્સ ઉચ્ચ રીઝોલ્યુશનની છબી, કુદરતી સંસાધનોની દેખરેખ, વનસ્પતિ અભ્યાસ વગેરે પ્રદાન કરશે.
