શું બીજું યુદ્ધ નિશ્ચિત છે? હવે સામે આવીને ઉભા છે મુસ્લિમોના ‘મસીહા’

મધ્ય પૂર્વમાં વધુ એક સંઘર્ષની શક્યતા દેખાઈ રહી છે. ઇઝરાયલ અને તુર્કી વચ્ચે લાંબા સમયથી ખટાશના સંબંધો હવે સીધા સંઘર્ષ તરફ આગળ વધી રહ્યા હોય તેવું લાગે છે. મુસ્લિમ બ્રધરહુડની વિચારધારાથી પ્રેરિત મનાતા તુર્કીના રાષ્ટ્રપતિ રેસેપ તૈયપ એર્દોગને પહેલાથી જ ઈઝરાયલ વિરુદ્ધ તીક્ષ્ણ નિવેદનો આપવાનું શરૂ કરી દીધું હતું, હવે બંને વચ્ચે સામ-સામે લડાઈની સ્થિતિ આવી ગઈ છે.

સંઘર્ષ વચ્ચે પહેલેથી જ સમૃદ્ધ છે

7 ઓક્ટોબર, 2023ના રોજ શરૂ થયેલા ગાઝા યુદ્ધે ઈઝરાયેલ અને તુર્કી વચ્ચેના સંબંધો વધુ બગડ્યા હતા. હમાસને સમર્થન આપતી વખતે એર્દોગને ઈઝરાયેલ સામે કડક વલણ અપનાવ્યું હતું. ઇસ્તંબુલમાં લાખો લોકો ગાઝા માટે પ્રદર્શન કરતા જોવા મળ્યા હતા, જ્યાં એર્દોગને ઇઝરાયેલને યુદ્ધ ગુનેગાર તરીકે ઓળખાવ્યો હતો. ભૂતકાળમાં પણ ઈઝરાયેલના વડાપ્રધાન બેન્જામિન નેતન્યાહુ અને એર્દોગન વચ્ચે કડવાશ જોવા મળી રહી છે, પરંતુ આ વખતે મામલો વધુ ગંભીર જણાય છે. ગાઝા યુદ્ધ દરમિયાન તુર્કીએ માત્ર હમાસનો સાથ આપ્યો ન હતો, પરંતુ ઇઝરાયેલ સામે વેપાર અને રાજકીય પ્રતિબંધો પણ લાદ્યા હતા.

સીરિયામાં નવું યુદ્ધ શરૂ થાય છે

સીરિયામાં તુર્કી અને ઈઝરાયેલની વધતી જતી દખલને કારણે સ્થિતિ વધુ તંગ બની છે. બશર અલ-અસદ સરકારના પતન પછી તુર્કી સમર્થિત ઇસ્લામિક બળવાખોરો અને યુએસ સમર્થિત કુર્દિશ જૂથો વચ્ચેના સંઘર્ષે ઇઝરાયેલ અને તુર્કીને સામસામે લાવી દીધી છે. તુર્કી સીરિયામાં પોતાની પકડ મજબૂત કરવા સક્રિય છે, જ્યારે ઈઝરાયેલ કુર્દિશ જૂથોને સમર્થન આપીને ઈરાની પ્રભાવને રોકવા માંગે છે.

એર્દોગન અને નેતન્યાહુ વિચારધારામાં પણ એકબીજાના વિરોધી છે

એર્દોગનનું ઈઝરાયેલ વિરોધી વલણ અને નેતન્યાહુની જમણેરી સરકારની પ્રતિક્રિયાઓ વિવાદને વધુ ભડકાવી શકે છે. એર્દોગને તુર્કીને મુસ્લિમ વિશ્વનો નેતા બનાવવાનો પ્રયાસ કર્યો છે, તો નેતન્યાહુએ તેને ઈઝરાયેલની સુરક્ષા માટે મોટો ખતરો ગણાવ્યો છે. નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે જો એર્દોગનનું વલણ એવું જ રહેશે તો ઈઝરાયેલ-તુર્કીના સંબંધોમાં સુધારાની શક્યતા ઓછી છે. ઈઝરાયેલ સામે તુર્કીની જનતામાં રહેલી ઊંડી નકારાત્મકતા પણ સંબંધો સુધારવામાં મોટો અવરોધ છે.

યુદ્ધ શું કરશે?

વિશ્લેષકોનું કહેવું છે કે તુર્કી અને ઈઝરાયેલ વચ્ચે સૈન્ય સંઘર્ષની શક્યતાને નકારી શકાય તેમ નથી. સીરિયામાં વધી રહેલી ગતિવિધિઓ અને બંને દેશો વચ્ચે ઊંડો અવિશ્વાસ તેને વધુ ભડકાવી શકે છે. નેતન્યાહુ માટે ઉત્તરીય સરહદ પર ઈરાન સમર્થિત જૂથોને રોકવા અને તુર્કીના વધતા પ્રભાવનો સામનો કરવાનો મોટો પડકાર છે.

આ સંજોગોમાં મધ્ય પૂર્વમાં વધુ એક યુદ્ધભૂમિ તૈયાર થઈ રહી છે. નેતન્યાહુ અને એર્દોગન વચ્ચેનો આ સંઘર્ષ માત્ર પ્રાદેશિક સ્થિરતાને જ નહીં, વૈશ્વિક મુત્સદ્દીગીરી પર પણ ઊંડી અસર કરશે. સવાલ એ છે કે શું નેતન્યાહુ મુસ્લિમોના ‘મસીહા’ એર્દોગનના દબાણનો સામનો કરી શકશે કે પછી આ તણાવ યુદ્ધનું સ્વરૂપ લેશે?