કાર્તિક મહિનામાં કૃષ્ણ પક્ષની ચતુર્દશીના રોજ ઉજવાતા તહેવારને રૂપ ચૌદસ, નરક ચતુર્દશી, છોટી દિવાળી, નરક નિવારણ ચતુર્દશી અથવા કાળી ચૌદસ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ વર્ષે નરક ચતુર્દશીનો તહેવાર 30 અને 31 ઓક્ટોબરના રોજ ઉજવવામાં આવશે. આ તહેવાર દિવાળીના પાંચ દિવસીય તહેવારમાં ધનતેરસ પછી ઉજવવામાં આવે છે. હિંદુ ધર્મમાં આ દિવસે સૂર્યોદય પહેલા સ્નાન કરવું, યમ તર્પણ અર્પણ કરવું અને સાંજે દીવો દાન કરવાનું ઘણું મહત્વ છે. દરેક તહેવારની ઉજવણી પાછળ ચોક્કસ કોઈને કોઈ પરંપરા હોય છે. આવી સ્થિતિમાં, ચાલો જાણીએ શા માટે ઉજવવામાં આવે છે નરક ચતુર્દશી (Kali Chaudas 2024)
કેવી રીતે ઉજવાય છે: કાળી ચૌદશ દિવાળીના એક દિવસ પહેલા ઉજવવામાં આવે છે. નરક ચતુર્દશીને છોટી દિવાળી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ દિવસે લોકો સાંજ પછી પોતાના ઘરમાં દીવો પ્રગટાવે છે અને યમરાજની પૂજા કરવામાં આવે છે. આ દરમિયાન, અકાળ મૃત્યુથી બચવા અને સારા સ્વાસ્થ્ય માટે પ્રાર્થના કરવામાં આવે છે.
મહત્વ અને દંતકથા
દંતકથા (History of Kali Chaudas 2024) અનુસાર, નરકાસુર નામના રાક્ષસે બધા દેવતાઓને હેરાન કરવાનું શરૂ કર્યું. અલૌકિક શક્તિઓને લીધે તેની સાથે લડવું કોઈના વશમાં નહોતું. નરકાસુરનો ત્રાસ વધી ગયો. પછી બધા દેવો ભગવાન કૃષ્ણ પાસે પહોંચ્યા. બધા દેવતાઓની હાલત જોઈને શ્રી કૃષ્ણ તેમની મદદ કરવા તૈયાર થઈ ગયા. કારણ કે, નરકાસુરને શ્રાપ હતો કે, તે સ્ત્રીના હાથે મૃત્યુ પામશે. ત્યારે ચતુરાઈથી ભગવાન કૃષ્ણે પોતાની પત્નીની મદદથી કારતક માસમાં કૃષ્ણ પક્ષની 14મી તારીખે નરકાસુરનો વધ કર્યો. નરકાસુરના મૃત્યુ બાદ 16 હજાર બંધકોને મુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા. ત્યારથી આ 16 હજાર બંધકો પટરાણી તરીકે ઓળખાવા લાગ્યા. નરકાસુરના મૃત્યુ પછી, લોકોએ કારતક મહિનાની અમાવાસ્યાના દિવસે નરક ચતુર્દશીની ઉજવણી કરવાનું શરૂ કર્યું.
કાળી ચૌદસના દિવસે તેલ કેમ લગાવવામાં આવે છે ?
એવું માનવામાં આવે છે કે જ્યારે શ્રી કૃષ્ણએ રાક્ષસ નરકાસુરનો વધ કર્યો હતો, ત્યારે તેને માર્યા પછી તેણે તેલ અને ગાયના છાણથી સ્નાન કર્યું હતું. ત્યારથી આ દિવસે તેલ લગાવીને સ્નાન કરવાની પ્રથા શરૂ થઈ.
અન્ય માન્યતા મુજબ આ કરવાથી વ્યક્તિને નરકમાંથી મુક્તિ મળે છે અને સ્વર્ગની પ્રાપ્તિ થાય છે. અન્ય એક માન્યતા મુજબ નરકાસુરના તાબામાં હોવાને કારણે કૃષ્ણ દ્વારા સોળ હજાર એકસો કન્યાઓનું ઉદાર સ્વરૂપ કૃષ્ણને પાછું આપવામાં આવ્યું હતું, તેથી આ દિવસે સ્ત્રીઓ તેલથી સ્નાન કરે છે અને સોળ શણગાર કરે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે જે મહિલાઓ નરક ચતુર્દશીના (Kali Chaudas 2024) દિવસે 16 શ્રૃંગાર કરે છે તેમને સૌભાગ્ય અને સુંદરતા પ્રાપ્ત થાય છે.
કોનો અવતાર હતા કૃષ્ણના પત્ની સત્યભામા
અન્ય માન્યતા અને પુરાણો અનુસાર, ભગવાન બ્રહ્માએ પૃથ્વી માતાના પુત્ર નરકાસુરને વચન આપ્યું હતું કે માત્ર તેમની માતા જ તેને મારી શકે છે. સ્વાર્થી અને દુષ્ટ રાક્ષસે નિર્ભય થઈને ત્રણે લોકમાં ત્રાસ આપવાનું શરૂ કર્યું. દેવી-દેવતાઓ પર હુમલો અને ઋષિઓને નુકસાન પહોંચાડવાનું તેના માટે સરળ બની ગયું. કાળી ચૌદસના દિવસે ભગવાન વિષ્ણુએ દેવતાઓને આપત્તિમાંથી બચાવવા માટે ભગવાન કૃષ્ણનું રૂપ ધારણ કર્યું અને નરકાસુર સાથે યુદ્ધ કયું. યુદ્ધ દરમિયાન, નરકાસુરે શક્તિશાળી તીર ચલાવ્યું જે ભગવાન કૃષ્ણના માથામાં વાગ્યું. ત્યાર બાદ ભગવાન કૃષ્ણની પત્ની સત્યભામા, જે તે સમયે કૃષ્ણના સારથિ હતા, તેમણે શસ્ત્રો ઉપાડ્યા અને નરકાસુરનો વધ કર્યો. સત્યભામા દેવી પૃથ્વીનું અવતાર હોવાનું કહેવાય છે. નરકાસુરની માતા (ધરતી) એ તેનો વધ કર્યો હોવાથી, ભગવાન બ્રહ્માનું વચન સાચું હતું તે દર્શાવવામાં આવ્યું.
કાળી ચૌદશ કથા
કાળી ચૌદશ ( Kali Chaudas 2024 ) સાથે આમ તો અનેક માન્યતા (Kali Chaudas Katha) જોડાયેલી છે. આજના દિવસે રાત્રે ઉપાસનાનું અનેરૂ મહત્વ છે. કાળી ચૌદશનાં દિવસે સાંજે સંધ્યાકાળ પછી મૃત્યુના દેવતા યમરાજને દીવો કરવામાં આવે છે. જેને નાની દીવાળી પણ કહે છે. આ પૂજા કે દીપદાન કરવાથી અકાળ મૃત્યુથી મુક્તિ મળે છે.
આ પણ વાંચો – આહોઈ અષ્ટમી વ્રતથી બાળકોને મળે છે લાંબુ આયુષ્ય, જાણો કેવી રીતે કરવામાં આવે છે પૂજા.
