અચાનક પૈસાની જરૂર પડે ત્યારે, મોટાભાગના લોકો માટે બેંક અથવા નોન-બેંકિંગ ફાઇનાન્સિયલ કંપની (NBFC) પાસેથી વ્યક્તિગત લોન લેવી એક સરળ વિકલ્પ લાગે છે. પરંતુ, જો તમે શેરબજારમાં પૈસા રોકાણ કરો છો અને તમારી પાસે શેર કે બોન્ડ છે તો તમારી પાસે પૈસાની વ્યવસ્થા કરવાનો બીજો વિકલ્પ છે. આ વિકલ્પ શેર અથવા સિક્યોરિટીઝ સામે લોન છે. તમે તમારા શેર, મ્યુચ્યુઅલ ફંડ અથવા બોન્ડ ગીરવે મૂકીને બેંકો અને NBFC પાસેથી લોન લઈ શકો છો. આ ફક્ત તમારા રોકાણોને સુરક્ષિત રાખવાની સાથે સાથે તમને વધુ સારા વ્યાજ દરે ભંડોળની તાત્કાલિક ઍક્સેસ પણ આપે છે. દેશની ઘણી બેંકો અને NBFC આ સુવિધા પૂરી પાડી રહી છે. ભારતની સૌથી મોટી બેંક, સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા પાસેથી શેર ગીરવે મૂકીને 20 લાખ રૂપિયા સુધીની લોન લઈ શકાય છે, જ્યારે કેટલીક NBFC 1 કરોડ રૂપિયા સુધીની લોન આપે છે.
ખાસ વાત એ છે કે ભારતમાં શેર સામે લોનનું બજાર ઝડપથી વધી રહ્યું છે. એક અંદાજ મુજબ, ભારતમાં શેર સામે લોનનું બજાર રૂ. ૫૦,૦૦૦ થી રૂ. ૫૫,૦૦૦ કરોડની વચ્ચે છે. આ લોન સામાન્ય રીતે હાઇ નેટવર્થ ઇન્ડિવિજુઅલ્સ (HNIs) દ્વારા લેવામાં આવે છે, જેઓ તેનો ઉપયોગ સ્ટોક્સ અને ડેરિવેટિવ્ઝમાં રોકાણ કરવા માટે કરે છે. જોકે, રિટેલ રોકાણકારો પણ આ સુવિધાનો લાભ લઈ શકે છે, જો તેમના ડીમેટ ખાતામાં શેર હોય.
કેટલા પૈસા મળશે?
સામાન્ય રીતે, શેરના બજાર મૂલ્યના 50 થી 70 ટકા લોન તરીકે મેળવી શકાય છે. વિવિધ નાણાકીય સંસ્થાઓની લોન મર્યાદા અલગ અલગ હોય છે. SBI પાસેથી ઓછામાં ઓછા 50,000 રૂપિયાથી મહત્તમ 20 લાખ રૂપિયા સુધીની લોન લઈ શકાય છે. જો તમે IPO માં રોકાણ કરવા માટે શેર ગીરવે મૂકીને લોન લેવા માંગતા હો, તો તમને 10 લાખ રૂપિયાથી વધુની લોન મળશે નહીં. મીરે એસેટ ફાઇનાન્શિયલ સર્વિસીસ NSDL ડીમેટ એકાઉન્ટ ધરાવતા ગ્રાહકોને ₹10,000 થી ₹1 કરોડ સુધીની લોન ઓનલાઈન ઓફર કરે છે.
કયા શેર પર લોન મળી શકે છે?
રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI) ની માર્ગદર્શિકા મુજબ, NBFCs ફક્ત NSE ગ્રુપ 1 ના શેર સામે લોન આપી શકે છે. ગ્રુપ 1 ના શેર એવા છે જે છેલ્લા છ મહિનામાં ઓછામાં ઓછા 80 દિવસ સુધી ટ્રેડ થયા છે. તેમનો લઘુત્તમ અસર ખર્ચ 1% કે તેથી ઓછો હોવો જોઈએ. ઇમ્પેક્ટ કોસ્ટ એ વધારાનો ખર્ચ છે જે રોકાણકારોએ મોટી સંખ્યામાં શેર ખરીદતી વખતે કે વેચતી વખતે ચૂકવવો પડે છે.
આ લોન કોણ લઈ શકે?
કોઈપણ વ્યક્તિ જે શેરબજારમાં રોકાણ કરે છે અને તેના ડીમેટ ખાતામાં શેર છે તે આ લોન માટે પાત્ર છે. NRI (બિન-નિવાસી ભારતીયો) આ લોન માટે પાત્ર નથી.
વ્યાજ દર
શેર સામે લોન પર વ્યાજ દર નાણાકીય સંસ્થાના આધારે બદલાય છે. સામાન્ય રીતે તે 9% થી 13% ની વચ્ચે હોય છે. આ ઉપરાંત, બેંકો લોન પર પ્રોસેસિંગ ફી પણ વસૂલ કરે છે. આ લોન મોટે ભાગે 30 મહિનાના સમયગાળા માટે આપવામાં આવે છે.
