ભારતમાં બનેલા રમકડાંની માંગ સમગ્ર વિશ્વમાં વધી રહી છે. એક અભ્યાસ અહેવાલમાં સામે આવ્યું છે કે સરકારના પ્રયાસોને કારણે દેશનો રમકડા ઉદ્યોગ વધુ મજબૂત બન્યો છે અને તેની નિકાસના આંકડા સતત વધી રહ્યા છે. અહેવાલ મુજબ, ભારતીય રમકડા ઉદ્યોગે નાણાકીય વર્ષ 2022-23 (FY23) માં નાણાકીય વર્ષ 15 ની તુલનામાં આયાતમાં 52% ઘટાડો અને નિકાસમાં 239% વૃદ્ધિ નોંધાવી છે.
ગુણવત્તા સુધરી
ઈન્ડિયન ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ મેનેજમેન્ટ (IIM) લખનૌ દ્વારા ઉદ્યોગ અને આંતરિક વેપારના પ્રમોશન વિભાગ (DPIIT)ની વિનંતી પર ‘સક્સેસ સ્ટોરીઝ ઓફ ટોય્ઝ મેડ ઈન ઈન્ડિયા’ થીમ સાથેનો અભ્યાસ અહેવાલ તૈયાર કરવામાં આવ્યો છે. આ રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ગુણવત્તામાં સુધારાને કારણે ભારતીય રમકડાંની નિકાસ વધી છે. આ ઉદ્યોગને મજબૂત કરવા માટે સરકારે ઘણાં પગલાં લીધાં છે.
પરિસ્થિતિ આ રીતે બદલાઈ રહી છે
સરકારના પ્રયાસોથી ભારતીય રમકડા ઉદ્યોગ માટે વધુ વાહક ઉત્પાદન ઇકોસિસ્ટમ બનાવવાનું શક્ય બન્યું છે. અહેવાલ દર્શાવે છે કે 2014 થી 2020 ના છ વર્ષના સમયગાળામાં ઉત્પાદન એકમોની સંખ્યા બમણી થઈ ગઈ છે. જ્યારે આયાતી ઇનપુટ્સ પરની અવલંબન 33 ટકાથી ઘટીને 12 ટકા થઈ, કુલ વેચાણ મૂલ્ય 10 ટકાના ચક્રવૃદ્ધિ વાર્ષિક વૃદ્ધિ દર (CAGR) પર વધ્યું અને શ્રમ ઉત્પાદકતામાં પણ વધારો થયો.
ચીનનો દબદબો રહ્યો છે
રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ભારત રમકડાંની નિકાસ કરતા ટોચના દેશોમાં સામેલ થઈ ગયું છે. થોડા સમય પહેલા સુધી આ ક્ષેત્રમાં ચીનનો દબદબો હતો. ભારતમાં રમકડાના વ્યવસાયની મોટાભાગની માંગ ચીન દ્વારા પૂરી કરવામાં આવતી હતી, પરંતુ હવે પરિસ્થિતિ બદલાઈ રહી છે. ભારતનું રમકડાનું બજાર હવે ઝડપથી વધી રહ્યું છે. તમને જણાવી દઈએ કે 2021થી ભારતે એવા રમકડાંના વેચાણ પર પ્રતિબંધ લગાવી દીધો છે જે બ્યુરો ઓફ ઈન્ડિયન સ્ટાન્ડર્ડ્સ (BIS) પ્રમાણિત નથી.
બજાર કેટલું મોટું છે?
IIM લખનૌના અહેવાલમાં એમ પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે રમકડા ઉદ્યોગ અને સરકાર વચ્ચે સતત સહયોગ ભારત માટે ચીન અને વિયેતનામ જેવા વિશ્વના અગ્રણી રમકડા કેન્દ્રોના વિકલ્પ તરીકે સ્થાપિત કરવા માટે જરૂરી છે. 2023માં ભારતનું રમકડાનું બજાર $1.7 બિલિયન હતું, જે 2032 સુધીમાં વધીને $4.4 બિલિયન થવાની સંભાવના છે.
