Gratuity Rules in India: ગ્રેચ્યુઇટી ઘણીવાર વફાદારી માટે પુરસ્કાર તરીકે ગણવામાં આવે છે. આનો અર્થ એ છે કે જો તમે કંપની અથવા સરકારી નોકરીમાં પાંચ વર્ષ કે તેથી વધુ સમય સુધી સતત કામ કરો છો, તો તમને પુરસ્કાર તરીકે ગ્રેચ્યુઇટીની રકમ આપવામાં આવે છે.
પરંતુ, વાસ્તવમાં, આ વફાદારી માટેનો પુરસ્કાર નથી, પરંતુ તમારો અધિકાર છે. આ વાત ખુદ અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટે સ્પષ્ટ કરી છે. કોર્ટે પોતાના નિર્ણયમાં કહ્યું હતું કે પેન્શન અને ગ્રેચ્યુઈટી દરેક કર્મચારીનો અમૂલ્ય અધિકાર છે. આ સરકાર તરફથી કોઈ ઈનામ કે ભેટ નથી.
કોર્ટે એમ પણ કહ્યું હતું કે જો કોઈ કર્મચારીના પેન્શન અને ગ્રેચ્યુટીની ચુકવણીમાં બિનજરૂરી વિલંબ થાય છે, તો તેને ચુકવણી પર વ્યાજનો અધિકાર છે. તે વ્યાજ પણ સંસ્થાએ ચૂકવવાનું રહેશે. અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટે અન્ય એક નિર્ણયમાં એ પણ સ્પષ્ટ કર્યું છે કે ગ્રેચ્યુઈટી મેળવવા માટે નિવૃત્તિની ઉંમરથી કોઈ ફરક પડતો નથી. કર્મચારી પણ માત્ર સેવાની લંબાઈ પર જ તેનો લાભ લઈ શકે છે.
ગ્રેચ્યુઈટી શું છે?
જો કોઈ કર્મચારી એક જ સંસ્થામાં પાંચ વર્ષ કે તેથી વધુ સમય સુધી કામ કરે છે તો તે ગ્રેચ્યુઈટીનો હકદાર બને છે. તેની ગણતરી સેવાની છેલ્લી તારીખ અને વર્ષો પર આધારિત છે. જો કર્મચારી અકસ્માત અથવા બીમારીનો ભોગ બને છે અને અપંગ થઈ જાય છે, તો તેને પાંચ વર્ષની સેવા પહેલા પણ ગ્રેચ્યુઈટી મળી શકે છે.
વ્યાજ ક્યારે ચૂકવવામાં આવશે?
- જો તમે પાંચ વર્ષ કે તેથી વધુ સેવા પછી નોકરી છોડી દો છો, તો તમને 30 દિવસની અંદર ગ્રેચ્યુઇટીના પૈસા મળવા જોઈએ.
- સામાન્ય રીતે, કંપનીઓ પોતે આ રકમ સંપૂર્ણ અને અંતિમ ચુકવણી સાથે આપે છે. પરંતુ, તમે ગ્રેચ્યુટી માટે જાતે પણ અરજી કરી શકો છો.
- તમારી સંસ્થાએ અરજી મળ્યાના 15 દિવસની અંદર ગ્રેચ્યુઇટીની રકમ જાહેર કરવી પડશે અને 30 દિવસની અંદર પૈસા ચૂકવવાના રહેશે.
- તમે નિર્ધારિત સમયની અંદર અરજી કરી ન હોવાને કારણે કંપની ગ્રેચ્યુઈટીનો દાવો નકારી શકતી નથી.
- જો તમને 30 દિવસની અંદર પૈસા ન મળે તો કંપનીએ ગ્રેચ્યુટીની રકમ સાથે સાદું વ્યાજ ચૂકવવું પડશે.
નાદાર થવા પર પણ ગ્રેચ્યુઇટી ચૂકવવી પડશે
ગ્રેચ્યુઈટી હેઠળ કર્મચારીને વધુમાં વધુ 25 લાખ રૂપિયા મળી શકે છે. આનાથી વધુ કોઈપણ રકમ એક્સ-ગ્રેશિયા ગણવામાં આવશે. જો કંપની નાદાર થઈ જાય તો પણ તેણે ગ્રેચ્યુઈટીની રકમ ચૂકવવી પડશે. સરકારી કર્મચારીઓને મળતી ગ્રેચ્યુઇટીની રકમ કરમુક્ત છે. તે જ સમયે, ખાનગી કર્મચારીઓની ગ્રેચ્યુઇટી અમુક શરતો હેઠળ કરમુક્ત છે.
