Budget 2024: પૂર્વ એરફોર્સ ચીફ બીએસ ધનોઆએ એકવાર કહ્યું હતું કે, જો ક્રિકેટ ટીમ 11ની જગ્યાએ 7 ખેલાડીઓ સાથે મેચ રમશે તો શું થશે. ધનોઆ ક્રિકેટની વાત કરતા હતા, પરંતુ તેમનું નિશાન વાયુસેનામાં હથિયારોની અછત તરફ હતું. જો કે, સારી વાત એ છે કે સરકાર હવે હથિયારોની ખરીદીની સાથે તેના ઉત્પાદન પર પણ ભાર આપી રહી છે. આવી સ્થિતિમાં, એવી અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે કે આ વખતે સરકાર સંરક્ષણ બજેટમાં ઉદ્યોગને શક્તિશાળી શસ્ત્રો પ્રદાન કરી શકે છે.
વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વમાં બનેલી NDA સરકાર તેના ત્રીજા કાર્યકાળનું પ્રથમ બજેટ રજૂ કરવા જઈ રહી છે. લોકસભા ચૂંટણી દરમિયાન સંરક્ષણ બજેટ અને અગ્નિપથ યોજનામાં કાપને લઈને વિપક્ષ સતત સરકાર પર પ્રહારો કરી રહ્યો છે. આ બજેટમાં સરકાર દ્વારા સંરક્ષણ ક્ષેત્ર માટે કરવામાં આવેલી જાહેરાતો પર સૌની નજર રહેશે.
મોદી સરકારની સંરક્ષણ નીતિ શું છે?
મોદી સરકારે તેના છેલ્લા બે કાર્યકાળમાં સ્પષ્ટ કર્યું હતું કે તે સંરક્ષણ ક્ષેત્ર પર વધુ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવા જઈ રહી છે. તેમણે સંરક્ષણ ક્ષેત્રના સ્વદેશીકરણ પર પણ ભાર મૂક્યો છે. એવું માનવામાં આવે છે કે બજેટ 2024 માં સંરક્ષણ ક્ષેત્રને પ્રોત્સાહન આપવામાં આવશે. જો કે, આ વર્ષે ફેબ્રુઆરીમાં રજૂ કરવામાં આવેલા વચગાળાના બજેટમાં સરકારે સંરક્ષણ ક્ષેત્ર માટે 6.21 લાખ કરોડ રૂપિયાની જોગવાઈ કરી હતી.
સરકારે આમાં કુલ ફાળવણીમાં માત્ર પાંચ ટકાનો વધારો કર્યો હતો. તેના પર સરકારે કહ્યું કે જુલાઈમાં આવનારા સામાન્ય બજેટમાં ફેરફાર કરવામાં આવશે. અગાઉ વર્ષ 2019માં પણ સરકારે વચગાળાના બજેટની સરખામણીએ અગાઉના બજેટમાં સંરક્ષણ ફાળવણીમાં વધારો કર્યો હતો. આવી સ્થિતિમાં એવું માનવામાં આવે છે કે સરકાર આ વર્ષે પણ સંરક્ષણ બજેટમાં વધારો કરી શકે છે.
ભારતનું સંરક્ષણ બજેટ હજુ પણ ઓછું છે
સરકાર સંરક્ષણ બજેટ પર ખર્ચમાં સતત વધારો કરી રહી છે, પરંતુ તે હજુ પણ અમેરિકા અને ચીન જેવા દેશો કરતાં ઓછો છે. એક અનુમાન મુજબ અમેરિકાનું સંરક્ષણ બજેટ ભારત કરતા 10 ગણું વધારે છે. તે જ સમયે, ડ્રેગનનું સંરક્ષણ બજેટ ભારત કરતા ચાર ગણું છે. ચીન સાથેના તણાવને જોતા ભારતે તેનું સંરક્ષણ બજેટ વધારવું જરૂરી છે.
પાકિસ્તાને સંરક્ષણ બજેટમાં 15 ટકાનો વધારો કર્યો છે
ભારતનો પાડોશી પાકિસ્તાન આર્થિક રીતે ખરાબ હાલતમાં છે. પરંતુ, તેણે ગયા મહિને રજૂ કરેલા બજેટમાં તેના સંરક્ષણ ખર્ચમાં 15 ટકાનો વધારો કરવાની પણ જાહેરાત કરી છે. પાકિસ્તાન સાથે ભારતનો વિવાદ સૌથી ઊંડો છે. બંને દેશો વચ્ચે અનેક સૈન્ય સંઘર્ષો થયા છે. આવી સ્થિતિમાં ભારત પર સંરક્ષણ બજેટ વધારવાનું દબાણ રહેશે.
અગ્નિપથ યોજનામાં ફેરફારો
કેન્દ્રીય બજેટ 2024માં સરકાર અગ્નિપથ યોજનામાં ફેરફાર કરે તેવી અપેક્ષા છે. નવી સરકારની રચના બાદ સંરક્ષણ મંત્રાલય તેની વ્યાપક સમીક્ષા કરી રહ્યું છે. સરકાર અને તેના સહયોગીઓ આ યોજનાને પહેલા કરતા વધુ આકર્ષક બનાવવાની તૈયારી કરી રહ્યા છે. શક્ય છે કે નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ બજેટ ભાષણ દરમિયાન આ યોજનાનો ઉલ્લેખ કરે.
સંરક્ષણ ક્ષેત્રનું ઉત્પાદન અને નિકાસ શું છે?
સંરક્ષણ ક્ષેત્રના ઉત્પાદન અને નિકાસની વાત કરવામાં આવે તો ભારત સતત સારું પ્રદર્શન કરી રહ્યું છે. છેલ્લા છ નાણાકીય વર્ષમાં તેમાં લગભગ દસ ગણો વધારો થયો છે. 2023-24માં ભારતની સંરક્ષણ નિકાસ રૂ. 21,083 કરોડને વટાવી ગઈ છે. જે ગયા નાણાકીય વર્ષ કરતાં 32 ટકા વધુ છે. ત્યારે ભારતની સંરક્ષણ નિકાસ 16 હજાર કરોડ રૂપિયા હતી. હાલમાં ભારત લગભગ 85 દેશોમાં હથિયારોની નિકાસ કરે છે.
બજાર પર પણ નજર રાખશે
આ દિવસોમાં ભારતીય શેરબજારમાં દરેક ક્ષેત્રમાં વૃદ્ધિ જોવા મળી રહી છે. સંરક્ષણ ક્ષેત્રના શેરોએ પણ રોકાણકારોને જબરદસ્ત વળતર આપ્યું છે. આવી સ્થિતિમાં, બજેટમાં સંરક્ષણ ક્ષેત્ર માટે કરવામાં આવેલી જાહેરાતમાં રોકાણકારોની સાથે-સાથે શેરબજાર પર પણ નજર રાખવામાં આવશે.
