શું તમે કલ્પના કરી શકો છો કે ભારતમાં એક એવી ટ્રેન છે જેમાં મુસાફરી કરવા માટે તમારે ટિકિટ ખરીદવાની જરૂર નથી? ભારતીય રેલ્વેની દરેક ટ્રેનમાં ટિકિટ વિના મુસાફરી કરવી ગુનો છે, પરંતુ આ અનોખી ટ્રેન છેલ્લા 75 વર્ષથી બિલકુલ મફતમાં ચલાવવામાં આવી રહી છે. આખરે કેમ? તેને કોણ ચલાવે છે અને ક્યાં સુધી આ રીતે ચાલશે? આ ટ્રેન ફક્ત એક યાત્રા નથી પણ ઇતિહાસનો વારસો છે. ચાલો જાણીએ આ ટ્રેનની આખી વાર્તા, જે આજે પણ મુસાફરોને ટિકિટ વિના તેમના ગંતવ્ય સ્થાન પર લઈ જઈ રહી છે.
ટ્રેનનું નામ શું છે?
દુનિયામાં મુસાફરી કરવા માટે ટિકિટ ખરીદવી જરૂરી છે, પરંતુ શું તમે કલ્પના કરી શકો છો કે કોઈ એવી ટ્રેન છે જેમાં ટિકિટ વિના મુસાફરી કરી શકાય છે? ભારતમાં એક અનોખી ટ્રેન છે જે છેલ્લા 75 વર્ષથી મુસાફરોને મફત મુસાફરીની સુવિધા આપી રહી છે. આ ટ્રેન ભાખરા-નાંગલ ટ્રેન છે, જે તેના ઐતિહાસિક વારસા માટે જાણીતી છે. આ ટ્રેન 1948માં શરૂ કરવામાં આવી હતી અને તેનો મુખ્ય હેતુ ભાખરા નાંગલ ડેમના નિર્માણમાં કામ કરતા મજૂરો અને બાંધકામ સામગ્રીનું પરિવહન કરવાનો હતો. આજે પણ આ ટ્રેન કોઈ પણ ભાડા વગર પોતાની મુસાફરી ચાલુ રાખે છે.
આ ટ્રેનનો રૂટ શું છે?
ભાખરા નાંગલ ટ્રેન પંજાબના નાંગલ અને હિમાચલ પ્રદેશના ભાખરા વચ્ચે ૧૩ કિમીનું અંતર કાપે છે. આ યાત્રા ખૂબ જ ખાસ છે કારણ કે રસ્તામાં ટ્રેન સતલજ નદી અને શિવાલિક ટેકરીઓના સુંદર દૃશ્યોમાંથી પસાર થાય છે. આ રૂટ પર કુલ છ સ્ટેશન અને ત્રણ ટનલ છે. આ ટ્રેનમાં દરરોજ લગભગ 800 મુસાફરો મુસાફરી કરે છે, જેમાં સ્થાનિક લોકો અને પ્રવાસીઓનો સમાવેશ થાય છે. ભારતીય રેલ્વેની અન્ય ટ્રેનોથી વિપરીત, આ ટ્રેન ભાખરા બિયાસ મેનેજમેન્ટ બોર્ડ (BBMB) દ્વારા સંચાલિત છે. દેશના ઔદ્યોગિક ઇતિહાસના આ વારસાને સાચવી શકાય તે માટે બોર્ડ દ્વારા આ ટ્રેન મફતમાં ચલાવવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો હતો.
ભાખરા બિયાસ મેનેજમેન્ટ બોર્ડ દ્વારા સંચાલિત
આ ટ્રેનની બીજી ખાસ વાત એ છે કે શરૂઆતમાં તે સ્ટીમ એન્જિન દ્વારા ચલાવવામાં આવતી હતી, પરંતુ 1953 માં તેને ડીઝલ એન્જિનમાં અપગ્રેડ કરવામાં આવી. ટ્રેનના કોચ ઐતિહાસિક મહત્વ પણ ધરાવે છે કારણ કે આ કોચ ભાગલા પહેલા કરાચીમાં બનેલા લાકડાના છે. આ જૂના કોચ આજે પણ સારી રીતે જાળવવામાં આવે છે, જેના કારણે આ ટ્રેન મુસાફરોને જૂના સમયની યાદ અપાવે છે. જોકે આ ટ્રેનને દોડવા માટે દર કલાકે 18-20 લિટર ઇંધણની જરૂર પડે છે, પરંતુ BBMB હજુ પણ તેને ભાડા વગર ચલાવવાની પરંપરા જાળવી રહી છે.
ટ્રેનનું ઐતિહાસિક મહત્વ
ભાખરા-નાંગલ ટ્રેન ફક્ત મુસાફરીનું સાધન નહીં પણ એક ઐતિહાસિક વારસો બની ગઈ છે. આધુનિક યુગમાં જ્યાં દરેક વસ્તુનું વ્યાપારીકરણ થઈ ગયું છે, આ ટ્રેન મફત મુસાફરીની અનોખી પરંપરા જાળવી રહી છે. સ્થાનિક લોકો માટે, આ ટ્રેન ફક્ત મુસાફરીનું સાધન નથી, પરંતુ પેઢી દર પેઢી ચાલતો વારસો છે. આ ટ્રેન ભારતની ઔદ્યોગિક ક્રાંતિ અને સ્વતંત્રતા પછીની પ્રગતિનું પ્રતીક છે, જે આજે પણ સચવાયેલી છે.
