વર્ષ 2024: ભારત અવકાશ વિજ્ઞાનના ક્ષેત્રમાં દરરોજ નવી ઊંચાઈઓ પર પહોંચી રહ્યું છે. ભારત તાજેતરમાં ચંદ્ર પર પગ મૂકવા માટે પસંદગીના દેશોની યાદીમાં સામેલ થયું છે. આ પછી, ભારતે સૌરમંડળનો નજીકથી અભ્યાસ કરવા માટે આદિત્ય એલ-1 મિશન સફળતાપૂર્વક લોન્ચ કર્યું. ચંદ્રયાન-3 મિશનની સફળતા બાદ ઇસરો ચંદ્રયાન-4 અને શુક્ર મિશનની તૈયારી કરી રહ્યું છે. કેન્દ્રીય બજેટ 2024-25માં. બજેટમાં ચંદ્રયાન-4 અવકાશયાન, LVM-3ના બે રોકેટ અને ચંદ્રયાન-4 સાથે સતત સંપર્ક જાળવી રાખવા માટે સ્પેસ નેટવર્ક અને ડિઝાઇન વેરિફિકેશન પર ખર્ચની વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે.
ચંદ્રયાન-4 મિશનનો ઉદ્દેશ્ય અવકાશયાનને ચંદ્ર પર ઉતારવાનો, નમૂનાઓ એકત્રિત કરવાનો અને તેને સુરક્ષિત રીતે પૃથ્વી પર પરત કરવાનો છે. આ માટે 2 હજાર 104 કરોડ રૂપિયાનું બજેટ ફાળવવામાં આવ્યું છે. ઇન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટના આગામી મિશનને વર્ષ 2040 સુધીમાં ચંદ્ર પર મનુષ્યો ઉતારવાના ભારતના લક્ષ્ય તરફના આગલા પગલા તરીકે જોવામાં આવે છે. બજેટમાં ચંદ્રયાન-4 અવકાશયાન, LVM-3ના બે રોકેટ અને ચંદ્રયાન-4 સાથે સતત સંપર્ક જાળવી રાખવા માટે સ્પેસ નેટવર્ક અને ડિઝાઇન વેરિફિકેશન પર ખર્ચની વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે.
ભારતે 2047 સુધીનું સ્પેસ મિશન કર્યું તૈયાર
ભારતનો અવકાશ કાર્યક્રમ ખર્ચ-અસરકારક અને નવીન મિશન સાથે નોંધપાત્ર સીમાચિહ્નો હાંસલ કરી રહ્યો છે. યોજનાઓમાં 2026 સુધીમાં ગગનયાન માનવસહિત અવકાશયાન, 2027માં ચંદ્રયાન-4, 2028માં શુક્ર મિશન, 2035 સુધીમાં ભારતનું સ્પેસ સ્ટેશન અને 2040 સુધીમાં ચંદ્ર પર ભારતીય મોકલવાનો સમાવેશ થાય છે.
વર્ષ 2024માં ISROના કાર્યક્રમો અને મિશન લોન્ચ:
પ્રોબા-3 મિશન
પ્રોબા-3 5 ડિસેમ્બર, 2024 ના રોજ શ્રીહરિકોટાના સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટરથી PSLV-XL રોકેટની મદદથી લોન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું.
SPADEX મિશન
ISRO 30 ડિસેમ્બર, 2024 ના રોજ શ્રીહરિકોટાના સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટરમાંથી PSLV-C60 રોકેટની મદદથી SPADEX મિશન લોન્ચ કરે તેવી અપેક્ષા છે. મિશનમાં અંતરિક્ષમાં બે અલગ-અલગ અવકાશયાનને જોડવાની યોજના છે.
ઇન્ડિયન સ્પેસ હેકાથોન-2024
આ હેકાથોનનો હેતુ જીઓસ્પેશિયલ ડોમેન, સ્પેસ સાયન્સ, ઈમેજ પ્રોસેસિંગ અને AI/ML ક્ષેત્રો સંબંધિત સમસ્યાઓનું નિરાકરણ કરવાનો છે.
રાષ્ટ્રીય અવકાશ દિવસ
ભારતે 23 ઓગસ્ટ, 2024 ના રોજ તેનો પ્રથમ રાષ્ટ્રીય અવકાશ દિવસ ઉજવ્યો. આ દિવસ ઉજવવાનું કારણ એ છે કે ભારત ચંદ્ર પર ઉતરનાર ચોથો દેશ અને દક્ષિણ ધ્રુવીય ક્ષેત્રમાં પહોંચનાર પ્રથમ દેશ બન્યો છે.
