કેન્દ્રીય કેબિનેટે ગુરુવારે ‘એક રાષ્ટ્ર, એક ચૂંટણી’ બિલને મંજૂરી આપી હતી, ત્યારબાદ શુક્રવારે તેની દરખાસ્તોની નકલો સરક્યુલેટ કરવામાં આવી હતી. આ નવા પ્રસ્તાવો અનુસાર દેશમાં એક સાથે ચૂંટણી યોજવાનો કાર્યક્રમ 2034 સુધી જમીન પર લાગુ કરવામાં આવશે નહીં. સૂત્રોએ જણાવ્યું કે આ નિર્ણય બાદ ટૂંક સમયમાં એક વ્યાપક બિલ આવે તેવી આશા છે.
બિલ જણાવે છે કે જો લોકસભા અથવા કોઈપણ વિધાનસભા તેના પૂર્ણ કાર્યકાળ પહેલા ભંગ કરવામાં આવે છે, તો તે ગૃહની પાંચ વર્ષની મુદત પૂર્ણ કરવા માટે જ મધ્યસત્ર ચૂંટણીઓ યોજવામાં આવશે. એટલે કે, પાંચ વર્ષના શાસનની પ્રણાલીનો નવેસરથી અંત આવશે અને કેન્દ્ર અને રાજ્યોમાં ચૂંટણી માટે એકસાથે નક્કી કરાયેલા પાંચ વર્ષના સમયગાળાનું પાલન દરેક કિંમતે સુનિશ્ચિત કરવામાં આવશે.
ઘણા કાયદાઓમાં સુધારા કરવા પડશે
આ બિલ નવી કલમ 82A દાખલ કરવાની દરખાસ્ત કરે છે, જે લોકસભા અને તમામ વિધાનસભાઓ માટે એકસાથે ચૂંટણીની જોગવાઈ કરે છે, અને કલમ 83 (સંસદના ગૃહોની મુદત), કલમ 172 (રાજ્યની વિધાનસભાની મુદત) અને કલમ 327 ( વિધાનસભાની મુદત) ચુંટણીના સંદર્ભમાં જોગવાઈઓ કરવાની સંસદની શક્તિમાં સુધારો કરવાનો છે.
વિધેયકમાં એવી જોગવાઈ પણ છે કે એકવાર તે કાયદો બની જાય, સામાન્ય ચૂંટણીઓ પછી લોકસભાની પ્રથમ બેઠકની તારીખે રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા એક સૂચના જારી કરવામાં આવશે અને સૂચનાની તે તારીખને નિયત તારીખ કહેવામાં આવશે.
લોકસભાનો કાર્યકાળ તે નિર્ધારિત તારીખથી પાંચ વર્ષનો રહેશે. નિર્ધારિત તારીખ પછી અને લોકસભાની પૂર્ણ મુદતની સમાપ્તિ પહેલાં યોજાયેલી વિધાનસભાઓની ચૂંટણીઓ માટે, તેમનો કાર્યકાળ પણ લોકસભાની પૂર્ણ મુદતની સમાપ્તિ પર સમાપ્ત થશે. પ્રસ્તાવ મુજબ, “આ પછી, લોકસભા અને વિધાનસભાની તમામ સામાન્ય ચૂંટણીઓ એકસાથે યોજવામાં આવશે.”
પ્રસ્તાવિત બિલ અનુસાર, આ ‘નિશ્ચિત તારીખ’ 2029ની લોકસભા ચૂંટણીમાં નક્કી કરવામાં આવશે. આ સંદર્ભમાં 2034માં એક દેશ, એક ચૂંટણીની વ્યવસ્થા લાગુ કરવામાં આવશે. બિલમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે લોકસભા અથવા વિધાનસભાને તેના સંપૂર્ણ કાર્યકાળ પહેલા વિસર્જન કરવાના કિસ્સામાં, ચૂંટણી ફક્ત બાકીની મુદતના બાકીના સમયગાળા માટે જ યોજવામાં આવશે.
