શું નિવૃત્ત ન્યાયાધીશોએ રાજકારણમાં જોડાવું જોઈએ? આ મહત્વપૂર્ણ પ્રશ્ન અંગે, ભારતના ભૂતપૂર્વ મુખ્ય ન્યાયાધીશ (CJI) ડી.વાય. ચંદ્રચુડે આપ્યું મોટું નિવેદન. ચંદ્રચુડે કહ્યું કે સમાજ નિવૃત્ત ન્યાયાધીશોને ન્યાય પ્રણાલીના રક્ષક તરીકે પણ જુએ છે અને તેમનું વર્તન સમાજ ન્યાય પ્રણાલીમાં મૂકે છે તે વિશ્વાસને અનુરૂપ હોવું જોઈએ.
જ્યારે તેમને એનડીટીવીના “સંવિધાન@75” કોન્ક્લેવમાં પૂછવામાં આવ્યું કે શું ન્યાયાધીશોએ રાજકારણમાં આવવું જોઈએ? તેના પર પૂર્વ CJIએ કહ્યું કે બંધારણ કે કાયદામાં આમ કરવા પર કોઈ પ્રતિબંધ નથી. “સમાજ તમને નિવૃત્તિ પછી પણ ન્યાયાધીશ તરીકે જુએ છે, તેથી, અન્ય નાગરિકો માટે જે ઠીક છે તે ન્યાયાધીશો માટે તેઓ પદ છોડ્યા પછી પણ ઠીક રહેશે નહીં,” તેમણે કહ્યું.
તેમણે કહ્યું, “પ્રાથમિક રીતે દરેક ન્યાયાધીશને એ નક્કી કરવાનું છે કે નિવૃત્તિ પછી તેમના દ્વારા લેવામાં આવેલા નિર્ણયની અસર તે લોકો પર પડશે કે જેઓ ન્યાયાધીશ તરીકે તેમના દ્વારા કરવામાં આવેલા કામનું મૂલ્યાંકન કરે છે.” તેમના કામ અથવા ન્યાયતંત્રની વિશ્વસનીયતા પર સવાલો ઉભા થાય તેવું કંઈપણ કરશે નહીં. જસ્ટિસ ચંદ્રચુડ બે વર્ષ સુધી CJI તરીકે સેવા આપ્યા બાદ 10 નવેમ્બરે નિવૃત્ત થયા હતા.
તેમણે કહ્યું, “જ્યારે તમે પદ છોડો છો, ત્યારે પણ સમાજ તમને ન્યાયાધીશ તરીકે જુએ છે. તેથી, જે વસ્તુઓ અન્ય નાગરિકો માટે સામાન્ય છે, સમાજ અપેક્ષા રાખે છે તે ન્યાયાધીશો માટે સાચી નહીં હોય, ભલે તેઓ પદ પર હોય.” ” ભૂતપૂર્વ CJIએ સ્પષ્ટતા કરી હતી કે તેમનો ઉદ્દેશ્ય એવા ભૂતપૂર્વ ન્યાયાધીશો પર આરોપ લગાવવાનો નથી જેઓ રાજકારણમાં ગયા છે. તેમણે કહ્યું, “નિવૃત્તિ પછી લીધેલા તેમના નિર્ણયો પર વિચાર કરવો તે દરેક જજ પર નિર્ભર છે. જો કોઈ ન્યાયાધીશ નિવૃત્તિ પછી તરત જ રાજકારણમાં જોડાય છે, તો તે સમાજમાં એવી ધારણા પેદા કરી શકે છે કે તેના ન્યાયિક કાર્ય પર રાજકારણનો પ્રભાવ હતો.”
તેમણે એમ પણ કહ્યું કે ન્યાયાધીશો પણ નાગરિકો છે અને તેમને અન્ય નાગરિકો જેવા જ અધિકારો છે, પરંતુ સમાજ તેમની પાસેથી ઉચ્ચ ધોરણની અપેક્ષા રાખે છે. ચંદ્રચુડે સૂચવ્યું કે નિવૃત્ત ન્યાયાધીશો માટે સ્વીકાર્ય અને અસ્વીકાર્ય વર્તન અંગે ન્યાયતંત્રમાં સામૂહિક સર્વસંમતિ હોવી જોઈએ. તેમણે કહ્યું, “નિવૃત્ત ન્યાયાધીશો માટે શું યોગ્ય છે અને શું નથી તેના પર ન્યાયતંત્રમાં કોઈ સર્વસંમતિ નથી. આ અંગે હજુ સર્વસંમતિ સાધવાની બાકી છે.”
