ભારતમાં રોકડ વ્યવહારમાં વધારો થયો છે, તેમ છતાં એટીએમની સંખ્યા સતત ઘટી રહી છે. રોકડ વ્યવહારો વધવા છતાં લોકોએ એટીએમનો ઉપયોગ ઓછો કર્યો છે. તેની પાછળ અનેક કારણો સામે આવ્યા છે. જેમાં પહેલું કારણ UPI (ડિજિટલ પેમેન્ટ્સ) હોવાનું જણાવવામાં આવી રહ્યું છે. દેશમાં ડિજિટલ પેમેન્ટનો ટ્રેન્ડ ઝડપથી વધ્યો છે, જેના કારણે ATMનો ઉપયોગ ઘટ્યો છે.
આંકડાઓ શું કહે છે?
ભારતમાં રેકોર્ડ-ઊંચા રોકડ પરિભ્રમણ છતાં, બેંક એટીએમની સંખ્યા ઘટી રહી છે. આરબીઆઈના ડેટા અનુસાર, ભારતમાં ATMની સંખ્યા સપ્ટેમ્બર 2023માં 219,000થી ઘટીને સપ્ટેમ્બર 2024માં 215,000 થવાની ધારણા છે. આ ઘટાડો મુખ્યત્વે ઓફ-સાઇટ એટીએમમાં ઘટાડો થવાને કારણે છે. આ ATMની સંખ્યા સપ્ટેમ્બર 2022 માં 97,072 થી ઘટીને સપ્ટેમ્બર 2024 માં 87,638 થઈ ગઈ.
ATM કેમ ઘટી રહ્યા છે?
મીડિયા રિપોર્ટ્સ અનુસાર દેશમાં ડિજિટલ પેમેન્ટ પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો હતો. જેનો ઉપયોગ લોકોએ અપનાવ્યો છે. બેંકોના ATMની ઘટતી સંખ્યા પાછળ ડિજિટલ પેમેન્ટની વધતી જતી લોકપ્રિયતા હોવાનું કહેવાય છે. દેશના ઘણા શહેરોમાં ડિજિટલ ટ્રાન્સફોર્મેશન પર ફોકસ કરવામાં આવી રહ્યું છે. આના કારણે એટીએમ અને કેશ રિસાયકલ કરનારાઓની સંખ્યામાં ભારે ઘટાડો થયો છે. અહેવાલો અનુસાર, દર 100,000 લોકો માટે સરેરાશ માત્ર 15 એટીએમ છે.
રોકડમાં કેટલો વ્યવહાર?
ભારતના અર્થતંત્રમાં હજુ પણ રોકડ મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે. નાણાકીય વર્ષ 22 માં રોકડ વ્યવહારોનો હિસ્સો 89% વ્યવહારો અને જીડીપીમાં 12% હતો. પરંતુ એટીએમ ટ્રાન્ઝેક્શન અને ઈન્ટરચેન્જ ચાર્જિસ પર આરબીઆઈના નિયમોની બેંકોના એટીએમ પર ઊંડી અસર પડી છે. ઈકોનોમિક ટાઈમ્સના રિપોર્ટ અનુસાર આ ફેરફારનું મુખ્ય કારણ ડિજિટલ પેમેન્ટની વધતી જતી લોકપ્રિયતાને માનવામાં આવે છે.
